Sabtu, 19 Maret 2011

TEMBANG MACAPAT2

Mijil
Poma kaki padha dipun eling
Ing pitutur ingong
Sira uga satriya arane
Kudu anteng jatmika ing budi
Ruruh sarta wasis
Samubarang tanduk
Sinom
Nulada laku utama
Tumraping wong tanah Jawi
Wong Agung ing Ngeksianda
Panembahan Senapati
Kepati amarsudi
Sudaning hawa lan nenpsu
Pinesu tapa brata
Tanapi ing siyang ratri
Amemangun karyenak tyas ing sasama
Kinanthi
Saranane wong yun luhung
Betah tapa kurang guling
Elinga solah jatmika
Yen wicara kudu manis
Murih sengseming sasama
Samaning manungsa sami
Dhandanggula
Lamun sira anggeguru kaki
Amiliha manungsa kang nyata
Ingkang becik martabate
Sarta kang wruh ing hukum
Kang ngibadah lan kang wirangi
Sokur oleh wong tapa
Ingkang wus amungkul
Tan mikir pawewehing lyan
Iku pantes sira guranana kaki
Sartane kawruh ana
Asmaradana
Aja turu sore kaki
Ana dewa nganglang jagal
Nyangking bokor kencanane
Isine donga tetulak
Sandang kalawan pangan
Yaiku bageyanipun
Wong melek sabar narima
Gambuh
Aja nganti kabanjur
Barang polah kang nora jujur
Yen kabanjur sayekti kojur tan becik
Becik ngupayaa iku
Pitutur ingkang sayektos
Maskumambang
Maratani mring anak putu ing wuri
Den padha prayitna
Ajana kang kuma wani
Mring biyung tanapi bapa
Durma
Ingkang eling iku ngeling ana marang
Sanak kadang kang lali
Den nedya raharja
Mangkono tindak ira
Yen tan nggugu iya uwis
Teka meneng amung aja sok ngrasani
Pangkur
Sekar pangkur kang winarna
Lelabuhan kang kanggo wong ngaurip
Ala lan becik puniku
Prayoga kawruh ana
Adat waton punika dipun kadulu
Miwah ingkang tata krama
Den kaesthi siyang ratri
Megatruh
Para janma sajroning jaman pakewuh
Kasudra nira andadi
Dahurune saya ndarung
Keh tyas mirong murang margi
Kasetyan wus nora katon
Pocung
Ngelmu iku kalakone kanthi laku
Lekase lawankas
Tegese kas nyantosani
Setya budya pangekese dur angkara
Macam - macam contoh tembang macapat :
Mijil
Dawaning awan, sepining wengi
Ning ati mung loro
Amung ana awakku lan kowe
Kabeh ngiwiti cerita iki
Ning ja nganti lali
Pituture wong tuwa
Maskumambang
Wis suwi aku nunggu kowe ra tangi
Agawe kuciwa
Saiki kowe wis bali
Lan dadi penghuni surga
Kinanthi
Lagi dhek wingi ketemu
Wis ngrasa kangen ing ati
Masia kur sedhela
Nanging tetep ana arti
Ora pengen tak lalekna
Tetep ana njero ati
Sinom
Ja sepelekke nasehat
Kang bakalan migunani
Awit cilik teka tuwa
Ja mung dipendem ing ati
Ning tansah dilakoni
Bisa guna nggo uripmu
Kang bener turutana
Ja didelok sing nuturi
Ning jupuken paedahe ingkang guna
Asmaradana
Sepiku ing tengah wengi
Aku tansah kelingan
Saiki sing tak rasakne
Saya suwe saya cuwa
Aku kur basa pasrah
Kabeh rasamu nggo aku
Ora bisa tak rasakna
Durma
Ing kana–kene akeh mayit gumelethak
Kang mbela nagari
Nggo ngusir penjajah
Lara ra sepiroa
Nganthi tumeka ing pati
Bisa merdeka
Kang tujuan utami
Dhandhanggula
Sekolahku ing SMP siji
Aku manggon ing kelas songo A
Kadang resik, kadang reget
Thitik sing gelem manut
Bocahe rame lan kemlinthis
Agawe nesu sing mulang
Iku gambaran kelasku
Isik ngono keadaane saiiki
Ning aku tetep bangga
Gambuh
Nasihat lan pitutur
Kang bener terapna nggo uripmu
Kabeh eling–elingen ja nganthi lali
Aja lali pituturku
Merga sira isih enom
Pangkur
Ora wedhi nyawa ilang
Nggo mbales dendam kang ana ing ati
Gawe ora bisa turu
Sing terus kepikiran
Pinginku kuwi wis atos kaya watu
Pancen angel gawe sirna
Masia teka ing pati
Megatruh
Apa kedadeyan iki wis takdirku
Kelangan wong sing tak asih
Isik take ling kabeh janjimu
Agawe lara ing ati
Merga kowe saya adoh
Pucung
Bapak pucung biasane saka kayu
Awujudmu kothak
Iku kanggo adah klambi
Biasane si pucung ana ing kamar

TEMBANG MACAPAT

Secara umum diperkirakan bahwa macapat muncul pada akhir masa Majapahit dan dimulainya pengaruh Walisanga, namun hal ini hanya bisa dikatakan untuk situasi di Jawa Tengah.[8] Sebab di Jawa Timur dan Bali macapat telah dikenal sebelum datangnya Islam.[8] Sebagai contoh ada sebuah teks dari Bali atau Jawa Timur yang dikenal dengan judul Kidung Ranggalawé dikatakan telah selesai ditulis pada tahun 1334 Masehi.[13] Namun di sisi lain, tarikh ini disangsikan karena karya ini hanya dikenal versinya yang lebih mutakhir dan semua naskah yang memuat teks ini berasal dari Bali.[15]
Sementara itu mengenai usia macapat, terutama hubungannya dengan kakawin, mana yang lebih tua, terdapat dua pendapat yang berbeda. Prijohoetomo berpendapat bahwa macapat merupakan turunan kakawin dengan tembang gedhé sebagai perantara.[16] Pendapat ini disangkal oleh Poerbatjaraka dan Zoetmulder. Menurut kedua pakar ini macapat sebagai metrum puisi asli Jawa lebih tua usianya daripada kakawin. Maka macapat baru muncul setelah pengaruh India semakin pudar.
Supaya lebih mudah membedakan antara guru gatra, guru wilangan lan guru lagu dari tembang-tembang tadi, maka setiap metrum ditata di dalam sebuah tabel seperti di bawah ini[17]:
Metrum
Gatra
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
Tembang cilik / Sekar alit
Dhandhanggula
10
10i 10a 7u 9i 7a 6u 8a 12i 7a
Maskumambang
4
12i 6a 8i 8a





Sinom
9
8a 8i 8a 8i 7i 8u 7a 8i 12a
Kinanthi
6
8u 8i 8a 8i 8a 8i



Asmarandana
7
8a 8i 8a 7a 8u 8a


Durma
7
12a 7i 6a 7a 8i 5a 7i


Pangkur
7
8a 11i 8u 7a 12u 8a 8i


Mijil
6
10i 6o 10é 10i 6i 6u



Pocung
4
12u 6a 8i 12a





Tembang tengahan / Sekar madya
Jurudhemung
7
8a 8u 8u 8a 8u 8a 8u


Wirangrong
6
8i 8o 10u 6i 7a 8a



Balabak
6
12a 12a 12u



Gambuh
5
7u 10u 12i 8u 8o




Megatruh
5
12u 8i 8u 8i 8o




Tembang gedhé / Sekar ageng
Girisa
8
8a 8a 8a 8a 8a 8a 8a 8a